Wij willen schoenen voor altijd, geen chemicaliën.
Een samenstelling van ongeveer 5.000 gefluoreerde verbindingen die bekend staan als PFAS, voluit en vertaald naar het Nederlands: poly- en perfluoralkylstoffen. Ze hebben ook wel de bijnaam gekregen van 'forever chemicals' vanwege hun persistentie. Deze giftige chemicaliën worden nooit afgebroken, maar blijven in het milieu achter en komen in de voedselketen terecht. Het is een bijnaam waar we allemaal meer vertrouwd mee raken nu er regelmatig krantenkoppen blijven verschijnen over het feit dat er blijvende chemicaliën worden aangetroffen in van alles, van verpakkingen tot drinkwater.
Enkele jaren geleden ontdekten we dat ze ook in onze schoenen zaten. Of beter gezegd, op onze schoenen. Het blijkt dat de duurzame waterafstotende behandelingen (DWR: Durable Water Repellent) die vaak worden gebruikt in outdoorkleding en -schoenen geperfluoreerde chemicaliën of PFC's bevatten. In 2014 hebben we besloten actie te ondernemen om deze 'forever chemicals' te elimineren.
Het probleem met PFC's en PFAS
PFC's zijn goed in het weerstaan van veel elementen zoals hitte, olie, vlekken, vet en water, en daarom worden ze gebruikt om alles te behandelen, van kleding en meubels tot voedselverpakkingen en kookoppervlakken met antiaanbaklaag. Maar ze blijven daar niet. Sporen van giftige chemicaliën komen in het milieu terecht en gaan daar nooit meer weg. Volgens het Centers for Disease Control and Prevention (CDC): "Chemische stoffen in deze groep zijn een punt van zorg omdat ze niet afbreken in het milieu, maar zich ophopen in wilde dieren. PFC's zijn aangetroffen in rivieren en meren en in veel soorten dieren op zowel land als in het water."
We begonnen ons af te vragen: waarom gebruiken we niet-vochtafvoerende veters of een niet vochtafvoerende garen in een niet-waterdicht ontwerp? Waarom gebruiken we een DWR-afwerking op onze sandalen?
Deze stoffen zijn ook in ons bloed aangetroffen. In het Vierde Nationale Rapport over Menselijke Blootstelling aan Milieuchemische Stoffen hebben CDC-wetenschappers 12 PFC's gemeten in het bloedserum van 2.094 deelnemers van 12 jaar en ouder die deelnamen aan de Amerikaanse Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) in de periode 2003-2004.
De schade die ze aan de menselijke gezondheid toebrengen, wordt minder goed begrepen. Maar de CDC voegt eraan toe dat PFC's de groei en ontwikkeling, de voortplanting kunnen beïnvloeden en de lever kunnen beschadigen.
"Als je het niet nodig hebt, gebruik het dan niet"
Het eerste wat we deden is een volledige audit uitvoeren van elk specificatieblad van elke schoen, en we ontdekten dat PFC's/PFAS voorkwamen in meer dan 100 verschillende componenten (!!!). Het was in de schoenindustrie gebruikelijk geworden om elk klein onderdeel van een schoen te coaten: de veters, het stiksel, de hielkap, enzovoort.
We begonnen ons af te vragen: waarom gebruiken we niet-vochtafvoerende veters, niet-vochtafvoerende garens in een niet waterdicht ontwerp. Waarom gebruiken we een DWR-afwerking op onze sandalen?
"Vanaf het begin realiseerde we ons dat we konden stoppen met het gebruik ervan op onze niet-waterdichte stijlen, zoals onze sandalen", verteld Chris Enlow, senior directeur van The KEEN Effect, een team dat onze inspanningen op het gebied van verantwoorde productie, belangenbehartiging en filantropie begeleidt. “We hebben bijna 70 procent van ons gebruik van deze chemie klasse geëlimineerd zonder enige andere veranderingen aan te brengen. Gewoon door het niet meer te gebruiken waarvoor we het niet nodig hebben."
Het vinden van een veilig alternatief
Voor de overige 30% moesten we een alternatief vinden dat veilig, effectief en betaal was. Om te beginnen hebben we ons tot Greenpace gewend en hun lijst van 33 soorten chemicaliën die ze niet willen zien in waterdichtingstechnologieën. Door hun strikte richtlijnen te volgen, hebben we een aantal effectieve alternatieven gevonden die nog steeds aan onze prestatienormen voldeden, en we hebben ongeveer 1.000 uur aan veldtesten gedaan om er zeker van te zijn dat ze ook aan onze duurzaamheidsnormen voldeden. En laat Portland, waar het hoofdkantoor van KEEN zich bevindt, nou net het perfecte proefterrein om de hoek hebben liggen.
Deze veilige alternatieven zijn niet zo ‘sterk’ als op PFAS gebaseerde chemicaliën. En dat is oké. Zoals we eerder vermeldden, zijn PFC's ook effectief in het weerstaan van vlekken, vet en motorolie. Maar we hadden gewoon iets nodig dat effectief was in het afstoten van water en vuil. In wezen is een DWR met PFC's overontwikkeld voor wandelschoenen. “We gebruikten een formule die dingen deed die we niet nodig hadden. De nieuwe, PFC/PFAS-vrije oplossingen die we hebben gevonden, voldoen aan onze normen op het gebied van water en vuil. Geen spaghettisaus”, zegt Chris.
Het overal vandaan halen (Makkelijker gezegd dan gedaan)
Met veilige alternatieven voor de hand lijkt het misschien eenvoudig om de overstap te maken naar een PFAS-vrije duurzame, waterafstotende behandeling. Maar we realiseerden ons al snel dat het niet zo snel en eenvoudig zou zijn om 100% PFAS-vrij te worden als het omzetten van een schakelaar.
Om te beginnen werden PFAS ingebed in kerncomponenten door de gehele schoen (niet alleen in het bovenwerk). Voor waterdichte of waterbestendige stijlen betekende dit het specificeren van de upper, de draad, het foam aan de binnenkant van de schoentong en meer dan honderd andere individuele onderdelen, inclusief het KEEN-logo. Deze forever chemicals zijn echt overal. Het wordt behoorlijk complex, omdat we met veel verschillende leveranciers moesten samenwerken en zij op hun beurt in hun toeleveringsketen moesten samenwerken om de chemie te verkrijgen die we wilden.
Bovendien gebruikten veel fabrieken het als coating op hun machinepers, een beetje zoals het besproeien van muffinvormpjes met anti-aanbakspray. Dus zelfs delen van de schoen waarvoor normaal gesproken geen waterafstotende behandeling nodig was, bevatten sporen van PFAS. Het zat zelfs in de verpakking. Daarom hebben we een fulltime expert op het gebied van beperkt toegestane stoffen ingehuurd die ter plekke in de fabrieken kon zijn om ervoor te zorgen dat ze niet per ongeluk in onze producten terechtkwamen.
10.000 uur besteed, meer dan 150 ton PFAS vermeden
Toen we aan dit project begonnen, dachten we niet dat het vier jaar zou duren om PFAS uit onze toeleveringsketen te elimineren. We schatten dat we gezamenlijk ongeveer 10.000 uur hebben besteed om te komen waar we nu staan. In die tijd hebben we voorkomen dat meer dan 150 ton gefluoreerde chemicaliën in het milieu zijn terechtgekomen.
Zes jaar geleden was PFC/PFAS-vrij een nieuw concept voor onze leveranciers. Nu maken steeds meer merken de overstap naar PFAS-vrije alternatieven, en dat is geweldig om te zien! Elke stap heeft impact en samen kunnen we een groter verschil maken. Terwijl onze 'detoxreis' voortduurt, blijven we elk onderdeel van het schoenmaakproces heroverwegen om te zien waar we de dingen nog anders kunnen doen en een positieve impact kunnen maken.
"We zijn op reis", zegt Chris. "Iedereen kan een reis bedenken: je gaat een pad af van 16 kilometer. Het kost tijd om daar te komen. We moeten heel trots zijn op wat we doen, maar toch nederig zijn en eerlijk tegen onszelf zijn dat we niet perfect zijn. Onze inspanningen om onze producten te ontdoen van PFAS zijn een grote stap voorwaarts, maar we hebben nog een lange weg te gaan.”